«Γιατί η διάθεση μου είναι τόσο χάλια;», «Γιατί δεν μπορώ να προχωρήσω;», «Γιατί να συμβαίνει σε μένα αυτό;». Πολλές είναι οι φορές που εμείς οι άνθρωποι παγιδευόμαστε στο φαύλο κύκλο τέτοιων ερωτημάτων όταν είμαστε αντιμέτωποι με ψυχολογικές δυσκολίες. Σύμφωνα με την επιστημονική βιβλιογραφία, αυτή η διεργασία σκέψης ονομάζεται μηρυκασμός ιδεών (rumination) και αφορά στην παθητική και επανειλημμένη εστίαση στις αιτίες και στις συνέπειες των συμπτωμάτων της κατάθλιψης και του άγχους, αντί στην ενεργή προσπάθεια επίλυσης των περιστάσεων που περιβάλλουν τα συμπτώματα (Nolen-Hoeksema, 1991· Nolen-Hoeksema, Wisco, & Lyubomirsky, 2008).
Τα άτομα που υποφέρουν από μηρυκασμό ιδεών, στο πλαίσιο πολλών ψυχολογικών διαταραχών, συνήθως παραπονιούνται για αρνητικές, ανεπιθύμητες σκέψεις. Για παράδειγμα, στην κατάθλιψη, οι σκέψεις αυτές σχετίζονται με λάθη του παρελθόντος ή με διάφορες υποκειμενικές «ελλείψεις» στην προσωπικότητά τους. Στην Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, τα άτομα βιώνουν επαναλαμβανόμενα περιστατικά δυσφορίας ή ενοχλητικών σκέψεων και μπορεί να μηρυκάζουν ως προς το γιατί βιώνουν αυτές τις ιδεοληψίες. Η διαταραχή μετατραυματικού στρες χαρακτηρίζεται από την επίμονη επιστροφή εικόνων ή σκέψεων των τραυματικών γεγονότων και τα άτομα τείνουν να αναρωτιούνται γιατί συνέβη το γεγονός και γιατί επανέρχεται στη μνήμη τους. Τα άτομα με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή ανησυχούν για γεγονότα που μπορεί να συμβούν στο μέλλον. Συνεπώς, σε όλες τις περιπτώσεις, οι δυσλειτουργικές σκέψεις μετατρέπονται σε ανεπιθύμητες, ακόμα κι αν οι άνθρωποι πιστεύουμε ότι η εστίαση σε αυτές έχει κάποιο όφελος (Papageorgiou & Wells, 2004).
Πώς μπορούμε λοιπόν να τροποποιήσουμε τον μη υγιή ιδεομηρυκαστικό τρόπο σκέψης, ώστε να γίνει υγιής; Αντικαθιστώντας απλά τη λέξη «γιατί» με τη λέξη «πώς» στις ερωτήσεις που μας προβληματίζουν. «Πώς μπορώ να δράσω ώστε η διάθεση μου να βελτιωθεί;», «Πώς μπορώ να προχωρήσω ένα βήμα μπροστά;», «Εφόσον συμβαίνει σε μένα αυτό, πώς μπορώ να το διαχειριστώ;». Εστιάζοντας γνωστικο-συμπεριφορικά στη λύση και επιλέγοντας τη δράση, οι επαναλαμβανόμενες, ενοχλητικές σκέψεις θα αρχίσουν να γίνονται αποδεκτές, με αποτέλεσμα τη σταδιακή αποδυνάμωσή τους (Papageorgiou & Wells, 2004).
Εν κατακλείδι, ο μηρυκασμός ιδεών είναι ένα συχνό φαινόμενο, τόσο στην καθημερινότητα μας όσο και στα πλαίσια των ψυχολογικών διαταραχών, το οποίο αντιμετωπίζεται ως αναπόσπαστο κομμάτι σε διάφορες ψυχολογικές θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Μικαέλλα Κουρουνά
Εγγεγραμμένη Κλινική Ψυχολόγος (Α.Μ. 780)
Nolen-Hoeksema, S. (1991). Responses to depression and their effects on the duration of depressive episodes. Journal of abnormal psychology, 100(4), 569.
Nolen-Hoeksema, S., Wisco, B. E., & Lyubomirsky, S. (2008). Rethinking rumination. Perspectives on psychological science, 3(5), 400-424.
Papageorgiou, C., & Wells, A. (2004). Depressive rumination: Nature, theory and treatment. Retrieved from http://books.google.com